Sperm morfoloji özellikle semen analizi ile birlikte gündeme gelen konulardan biridir. Çiftler kısırlık sorunu yaşadıklarında bir dizi test yaptırmaları gerekir. Bu testler arasında erkeklerden istenen ilk analiz semen analizi oluyor. Erkeğin 2 – 7 günlük cinsel perhiz uygulamasından sonra gerçekleştiriliyor.
Semen örneğinin içerdiği sperm hücrelerinin sayısı, hareketliliği, şekil açısından bir bozukluk olup olmadığı gözden geçirilir. Spermin hareketliliği, morfolojisi, sayısı normal değerlerin altındaysa doğal yollarla çocuk sahibi olma olasılığı da düşer. İşte bu noktada sperm yapı bozukluğu gibi konuların önemi daha net anlaşılır. Sperm hücrelerinde şekil bozukluğu olduğunda tedavinin nasıl yapıldığına değineceğiz. Ancak öncesinde ‘morfolojik özellik’ kavramını mercek altına alalım.
Spermde şekil bozukluğunun olup olmadığının incelenmesi sperm morfoloji olarak adlandırılır. Tüm dünya genelinde spermlerdeki şekil bozukluğunun olup olmadığına dair yapılan incelemelerde Kruger kriterleri geçerlidir. Kruger kriterleri ile Dünya Sağlık Örgütü’nün kriterleri baz alınarak inceleme sonuçları değerlendirilir.
Elbette bu incelemenin yapılabilmesi için sperm hücreleri özel bir hazırlık işleminden geçirilir. Spermin baş, boyun ve kuyruk bölümü detaylı bir şekilde değerlendirilir. Bu değerlendirme neticesinde şayet standartlara uygun olan sperm sayısı belirli bir oranın üzerindeyse sonuçlar da ‘normal’ olarak kabul edilir.
Yapılan analizlerde sperm yapı bozukluğu olup olmadığının anlaşılabilmesi için normal yapının nasıl olması gerektiği de bilinmelidir. Normal olarak kabul edilen bir sperm hücresinde oval şekilli bir baş bulunmalıdır. Aynı zamanda orta parçanın sağlam olması ve beraberinde sperm hücresinde sarmal bir kuyruk olması gerekir.
Orta kısım ince bir yapıya sahip olmalıdır ancak çok ince olması da yapı bozukluğunun bulunduğu anlamına gelir. Normal sperm morfoloji tespitinin yapılabilmesi için sperm hücrelerinin orta kısmının baş bölümünün genişliğinden 3’te 1’inden daha az olması beklenir. Hatlarının da düz ve düzenli bir çizgi halinde gelişmiş olması lazım… Bununla birlikte sperm hücresinin kuyruk bölümünün de ince, astarsız, düzenli bir görünüm sergiliyor olması beklenir.
Hastalar sperm morfoloji özelliklerini öğrendiklerinde mevcut bozukluğun nasıl tedavi edildiğini de merak edebiliyor. Ancak spermdeki bir şekil bozukluğunun düzeltilmesinin son derece güç olduğunu da belirtmek gerekiyor. Bu hücrelerin kök hücreden olgun bir sperm hücresine dönüşme süreci 3 aydır. Bu süreç içerisinde sperm şekil bozukluğu yaratan iç ve dış faktörlerin belirlenmesi ise son derece zordur.
Aynı zamanda bu problemin genetik faktörlerden de etkilendiği biliniyor. Yani spermdeki bozukluklar kalıtsal da olabiliyor. Bu nedenle sadece dış faktörlere müdahale edilebilir ve şayet dış faktörlerden kaynaklı olarak şekil bozukluğu mevcutsa başarılı bir sonuç elde edilebilir. Vitamin ve mineral desteği ile sperm hücrelerindeki şekil bozukluğunu gidermenin mümkün olduğuna dair kesin sonuçlar elde edilemedi. Sonuç olarak net bir tedavi yönteminden söz etmek ya da tedavinin başarılı sonuçlar elde etmeyi sağladığını belirtmek pek mümkün olmaz.
Anormal olan sperm morfoloji özelliklerine bağlı olarak 3 farklı gruplandırma yapılır. Bunlar spermin baş, orta ve kuyruk bölümünün bozuklukları üzerinedir.
Spermin olması gerekenden daha büyük bir baş kısmına sahip olduğu anlamına gelir. Bunun nedeni genellikle spermin normalden daha fazla kromozom taşıyor olmasıdır. Aynı zamanda Aurora kinase C geninin mutasyona uğramasından da kaynaklanıyor olabilir.
Mikrosefali de spermin baş bölümünün beklenenden daha küçük olması durumudur. Bu spermlerde kusurlu akrozom ya da azaltılmış genetik materyal bulunuyor olabilir.
Küçük bir başa sahip olan spermin farklı bir varyasyonudur. Bu varyasyonda spermin başı küçük bir nokta olarak görülür ve bu da diyabetik bir durum şüphesini doğurur.
Yapılan analizde sperm morfoloji özellikleri arasında sık rastlananlardan biridir. Bu durum erkekte varikoselin mevcut olduğunu ya da skrotumun sıklıkla yüksek sıcaklıklı bir yer emaruz kaldığını gösterir. Konik başlı sperm anormal kromatin ya da paternal DNA genetik materyali içerir diyebiliriz.
İnce baş durumu ise konik baş sperm durumunun daha aşırı halidir. İncelmiş olan baş bölümünün patolojileri de farklı olabilir. İnce kafa spermlerinin oldukça nadir karşılaştığımız bir durum olduğunu da belirtebiliriz. DNA’nın bozuk olması ya da varikosel gibi durumlara bağlı olarak ortaya çıkabilir.
Globozoospermi olarak da bilinen yuvarlak baş durumu, akrozomun bulunmadığı anlamına gelebilir. Aynı zamanda spermin iç kısımlarının yok ettiğinin göstergesi de olabilir. genellikle sperm hücresi çekirdeğini olması gerekenden daha erken parçalamaya başladığında oluşur. Bununla birlikte çözülmeyen DNA materyalinin sperm başını doldurması durumunda da bu tablo ortaya çıkabilir.
Bu durum ‘asefalik sperm’ ya da ‘dekapite sperm’ sendromu olarak da bilinir. Sperm hücresinde baş olmaz ve aynı zamanda spermin genetik materyalleri hatta kromozomları da bulunmaz. Bu nedenle sperm yakından incelendiğinde sadece küçük bir ip parçası görünümü sergiler.
Erkeğin uzun süre toksik maddelere maruz kalması durumunda ortaya çıkabilen çift baş durumu aynı zamanda vücutta ağır metal bulunması ya da prolaktin hormonunun idealden daha yüksek olması durumunda da görülebiliyor.
Sperm hücrelerinin enerji ürete bölümlerinin hatalı mitokondri bulundurması durumunda bu sorun ortaya çıkabiliyor.
Spermin iki ya da daha fazla sayıda, büyük kist benzeri kabarcıklara sahip olması durumudur. Nükleer vaküoller sadece yüksek büyütme oranına sahip mikroskop altında görülebilir.
Bu spermlerde hücrelerin tamamı ya da çok büyük bir bölümü cansız olur.
Bakterilere maruz kalmış olan spermlerde ortaya çıkan bir durumdur. Aynı zamanda yanlış seminal sıvı koşullarına maruz kaldığında da spermlerde sarmal kuyruk durumu ortaya çıkabilir. Bu spermler yüzebilme özelliğini yitirmiştir.
Testiste sperm hücresi formasyonu esnasında oluşur. Buna neden olan anormal kromozomlardır.
Kısırlık tanısı konan çiftler sperm morfoloji analizleri sonrasında normal değerlerin kaç olması gerektiğini de merak edebiliyor. Normal değerleri ise şu şekilde açıklayabiliriz:
Yukarıda sıralanan referans aralığı sperm şekil bozukluğu konusunda dünya standartlarıdır. Tüm ülkelerde yapılan analizler bu değerler üzerinden yorumlanır.
Erkeğin sperm morfoloji özelliklerinin değiştirilmesi ve sonrasında doğal yolla gebeliğin elde edilmesinin beklenmesi zordur. Bu nedenle hastaların tüp bebek tedavisi gibi yardımcı üreme tekniklerinden faydalanması çok daha doğru olacaktır. Morfolojisi düşük olan hastalarda mikroenjeksiyon ile gayet başarılı sonuçlar elde edilebiliyor. Dolayısıyla sperm morfoloji konusunda sıkıntı yaşayan erkekler de günümüzün gelişmiş tıp teknolojisi sayesinde çocuk sahibi olabiliyor. Konuyla ilgili sorularınızı yorum bölümüne yazabilirsiniz.
Op. Dr. Barış KorkmazKadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı
- After 2 Seances lazer and 1 small operation (Quick) I Got pregnant.
- Gebeliğimizin 21. haftasındayız.
- Doktorumun tecrübesi ile o zorlu haftaları atlattım.
Tüm YorumlarAfter 2 Seances lazer and 1 small operation (Quick) I Got pregnant. Thank dok. HOURİA{...}
10 HaziranSayın doktorum ve ekibi öncelikle ilgi ve alakanıza teşekkür ederim. Barış beyle tanışmamız tavsiye üzerine oldu. Önce deri altı implant taktırmakla başladı hikayemiz. 1. yılın sonunda geb{...}
10 HaziranDoktorum Barış Korkmaz ve güleryüzlü samimi ekibine çok teşekkür ediyorum. Şu an 24.üncü haftamdayım. Gebeliğimin ilk haftaları biraz problemli geçti, doktoruma ne zaman ihtiyacım olsa her{...}
10 Haziran