Yumurtalık yaşlanması bebek sahibi olmak isteyen kadınları çok yakından ilgilendiriyor. Çünkü kadınların yumurta rezervinin azalması ile birlikte geride kalan yumurtaların kalitesinde de bir düşme olabiliyor. Bu durum gebeliği önleyebildiği için hamilelik planlayan kadınlar açısından önem taşıyor.
Bilindiği gibi sağlıklı bir gebeliğin oluşması için yumurta ile sperm hücrelerine ihtiyaç vardır. Kadın ve erke üreme hücrelerinin buluşması, döllenmenin meydana gelmesi gebeliğin ön koşulu olarak değerlendiriliyor.
Kadınlarda üreme yetisinin göstergelerinden biri de yumurta sayısı ile yumurtanın kalitesidir. Çünkü sperm ya da yumurtanın kalitesi belirli bir oranın altında olduğun döllenmenin meydana gelmesi de sıkıntıya girebilir. Dolayısıyla her kadının yumurta rezervi, yumurta kalitesi ya da yumurtanın yaşlanması gibi konularda bilgi sahibi olması lazım… Yumurta dondurma işlemi ya da yumurta yaşlanmasının belirtileri gibi konulara değinmeden önce over rezervi konusunu ele alalım.
Kadınlarda over yani yumurta rezervi, üreme potansiyelinin bir göstergesidir. Her kadın, belirli bir yumurta rezervi ile dünyaya gelir. Bu rezerv, ergenlik dönemine girilmesi ile birlikte zamanla azalmaya başlar ve tükendiğinde de menopoz süreci başlar.
Yumurtalıklarda bulunan foliküllerin sayısı ile kalitesi ise yumurtalık rezervini gösteriyor. Şayet bu rezervde belirgin bir azalma mevcutsa, kadınlar için yumurtalık yaşlanması da göz önünde bulundurulmalıdır. Haliyle gebelik planlarının biraz daha erken döneme çekilmesinde fayda olacaktır.
Yumurtalık rezervinin yüksek olması, kadınların hamile kalma olasılığının da yüksek olduğu anlamına geliyor. Ancak yumurta rezervinin yüksek olması, yumurtalık yaşlanmasının asla olmayacağı anlamına da gelmez. Erken dönemde de yumurtalık yaşlanmasının meydana gelebileceğini belirtelim. Bu durumda gebe kalma şansı da düşer. Bu durum infetrilite yani kısırlık sorununa da yol açabilir.
Kadınların sıklıkla merak ettiği husus yumurtalık yaşlanması belirtileri oluyor. Ancak bunun bir belirtisi yoktur. Yumurta yaşlanmasının kişinin kendisi tarafından anlaşılmasını sağlayacak bir semptom bulunmuyor. Sadece düzenli jinekolojik kontrollerle yumurta rezervinin azaldığının anlaşılması mümkündür.
Yumurta rezervi hakkında bilgi vermesi için düzenli olarak hormon testlerinin yapılması da gerekebilir. Bunun için adet dönemlerinde östrojen ve FSH hormon düzeyleri ölçülür.
Elbette ultrason görüntülemesinden de faydalanılıyor. Artık son dönemde AMH testinin de yapılmaya başlandığını belirtelim. Bu test de yumurta kapasitesi hakkında fikir verebiliyor. Bebek sahibi olmak isteyen kadınların jinekolojik kontrollerini aksatmaması gerekir. Bu sayede yumurta yaşlanmasının anlaşılması mümkün olmasa da rezerv hakkında bilgi alınabilir. Dolayısıyla kadınların gebelik planını erkene çekmesi mümkün olur. Gerektiğinde tüp bebek tedavisi de devreye girebilir.
Yumurtalıklardaki folikül sayısına ya da yumurtaların kalitesine dair en önemli göstergenin kadınların yaşı olduğunu söyleyebiliriz. Yaşın ilerlemesine bağlı olarak yumurta sayısı düşmeye, kalitesi de azalmaya başlar. Bu noktada kritik yaş ise 40’tır. 40 yaş sonrasında bu düşüş ivme kazanır. İlerleyen yaşa beslenme ve çevre koşulları da eklenince gebe kalma olasılığı da düşer. Ancak yumurtalık yaşlanması sadece kadınların yaşına bağlı olarak meydana gelmez.
Kimi zaman erken yaşlarda da bu durum ortaya çıkabilir. 30 yaş altında olan kadınlarda da bu tablo doğabiliyor. Bu kadınlarda ciddi düzeyde yumurta rezervinin azalması ve yumurtanın yaşlanması durumu gözlemlenebiliyor. Sonuç olarak genç kadınların da bu durumu yaşaması mümkün oluyor. Bu durum ise erken dönemde yumurtalık yaşlanmasının en gene ifadesidir.
Kadınlar yumurtalık yaşlanması konusunda endişeye kapılmamalıdır. Yumurta dondurma işlemi günümüzde rahatlıkla uygulanabiliyor. Yumurtalık rezervinin beklenenden önce tükenmeye başlaması durumunda devreye bu işlem giriyor. Gebelik planlamasının yapıldığı dönemde kullanılması için yumurtalar donduruluyor.
Kanser tedavisi görecek olan kadınlar da bu işlemden faydalanabiliyor. Yumurtalık rezervinin hızla tükenişe geçtiği kadınlar için de umut olan bir tedavidir. Bu işlemde ultrasonografiden yardım alınıyor. Toplanan yumurtalar laboratuvar ortamında donduruluyor. Bu işlemde vitrifikasyon yöntemi tercih ediliyor. Gerektiğinde dondurulan yumurtalar kullanılabiliyor ve gebelik meydana gelebiliyor. Kadın hastalıkları ve doğum uzmanlarından bu konuda detaylı bilgi alınabilir.
Yumurta dondurma işlemi ilk uygulandığı dönemde sadece kanser tedavisi görecek kadınlar için tercih edilebiliyordu. Ancak günümüzde çok daha yaygın bir şekilde tercih edilebildiğini belirtebiliriz.
Ülkemizde Sağlık Bakanlığı, yumurta rezervi düşük olan kadınlara da bu şansı tanıyor. Dolayısıyla yumurtalık yaşlanması riski olan kadınlar yumurta dondurma işleminden rahatlıkla faydalanabilir. Kimlerin bu işlemden istifade edebileceği konusunda kısa bir liste aktarabiliriz:
Yukarıda sıralananlar dışında bazı spesifik durumlarda da yumurta dondurma işlemi uygulanabilir. Bundan kısa bir süre öncesine kadar sadece 5 yıl yumurtalar saklanabiliyordu. Günümüzde ise yumurta dondurma işlemi 5 yıllık periyotlar halinde sınırsız bir şekilde uygulanabiliyor.
Öncelikle yumurta dondurma işleminde yumurtanın kalitesinin bozulmadığını belirtelim. Bu nedenle yumurtalık yaşlanması sorunu yaşayan kadınlar rahatlıkla bu uygulamadan faydalanabilir. 30 yaşındaki bir kadının dondurulan yumurtaları, 40 yaşında sorunsuz şekilde kullanılabiliyor. Bu sayede hamilelik şansı da ilerleyen yaşlarda devam ediyor. Bu durum kanser tedavisi görmek isteyen kadınlar için son derece önemlidir.
Kanser tedavisi yumurta kalitesini de olumsuz yönde etkileyebilir. Kadınlar kanser tanısı konduğunda yumurta dondurma işleminden faydalanabilir. Bu sayede tedavi sonrasında kalitesi etkilenmemiş olan kendi yumurtaları ile hamile kalmaları mümkün oluyor.
Yumurta dondurma, gebeliğin kanser tedavisi sonrasında da mümkün olmasını sağlayan bir uygulamadır. Bu açıdan da yumurta dondurma işleminin son derece önemli olduğunun altını çizmek gerekir. Zira yumurta dondurma işlemine dair günümüzde halen klinik çalışmalar yapılmaya devam ediyor.
Kadınların yumurtalık yaşlanması sürecini yavaşlatması mümkün olabiliyor. Elbette bunun için bazı yaşamsal değişikliklere ihtiyaç olacaktır. Bu değişikliklerin bir yaşam şekline dönüştürülmesi de önem taşıyor. Bu noktada önerebileceklerimiz şunlardır:
Tüm bunlar vücudun pek çok sistemi gibi üreme sistemini de etkileyen unsurlardır. Yukarıda sıralanan hususlara dikkat edilmesi ise yumurtalık yaşlanmasını engelleyebilir.
Elbette yumurtalık yaşlanması konusunda merak edilen hususlardan biri de yumurta sayısı oluyor. Son yıllarda yumurtanın gençleştirilmesini sağlamak amacıyla bazı yöntemler deneniyor. Bunlardan biri de yumurta dokusuna PRP uygulanmasıdır. İşlemden geçirilen kanın yumurtalık dokusuna enjekte edilmesi şeklinde uygulanıyor.
Ancak henüz bu yöntemin başarılı olduğuna dair bir veri yok. Dolayısıyla başarısı kanıtlanmış bir yöntem olduğu söylenemez. PRP ile birlikte invitro aktivasyon (İVA) yönteminin de henüz deneme aşamasında olduğunu söyleyebiliriz. Bu denemelerin sonuçlanmasını beklemek yerine yumurta dondurmadan faydalanılmalıdır.
Op. Dr. Barış KorkmazKadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı
