Rahim içi yapışıklık gelişmiş ülkelerde çok sık karşılaşılan bir durum değildir. Rahim içerisindeki dokuların tamamında ya da bir bölümünde yapışıklık olması problemi olarak tanımlanan bu sorun genellikle rahim içerisine uygulanan cerrahi operasyonların ardından ortaya çıkıyor ve rahimde tıkanmalara da yol açabiliyor. Bu rahatsızlık Asherman sendromu olarak adlandırılıyor. Bir anlamda hasara uğrayan rahim içi dokusunun iz bırakarak iyileşmesi problemi olduğunu belirtebiliriz.
Öncelikle Asherman sendromu problemine yol açan unsurlar arasında en yaygın olanı cerrahi girişimlerdir. Özellikle istenmeyen gebelikleri sonlandırmak amacıyla gerçekleştirilen kürtaj işlemi özensiz bir şekilde yapıldığında bu problem ortaya çıkabilir. İşlem esnasında bir enfeksiyonun mevcudiyeti de kürtaj sonrasında rahim içi yapışıklık sorununun ortaya çıkmasının nedenleri arasında yer alıyor.
Kürtajın ardından enfeksiyon gelişmesi de nedenlerden biri olarak karşımıza çıkıyor. Kürtaj sırasında rahim içerisinde parça kalması dokularda yapışıklığa yol açabildiği gibi nedbe dokusunun oluşmasına da neden olabiliyor.
Kürtaj sırasında Asherman sendromu oluşmasının nedenlerine bakıldığında ise endometrium tabakasının derinliklerine zarar verilmiş olması gibi bir durum göze çarpıyor. Konuya dair yapılan araştırmalar, kürtaj sırasında parça kalması nedeniyle ikinci kez kürtaj işlemi gerçekleştirildiğinde hastada bu sendromun görülme riskinin % 40 gibi ciddi bir rakama ulaştığı sonucunu ortaya koyuyor. Hatalı yapılan sezaryen işlemi ya da myomektomi de rahim içerisinde yapışıklık oluşmasının nedenleri arasında bulunuyor.
Cerrahi operasyonlar rahim içi yapışıklık nedenleri arasında en yaygın şekilde görülenidir. Ancak hiçbir operasyon yapılmamış olsa da bu problem ortaya çıkabilir. Şiddetli pelvik iltihabının rahim içindeki dokularda yapışıklığa neden olduğunu da belirtmek gerekiyor.
Son olarak verem enfeksiyonunun da nedenler listesinde yer aldığını belirtebiliriz. Akciğerlerden pelvik bölgesine kan yolu ile verem enfeksiyonu ulaşabiliyor ve bu da fallop tüplerinde ya da rahim içerisinde yapışıklık sonucunu doğuruyor. Çok ender görülüyor olsa da schistosomiasis adlı bir parazitin de söz konusu soruna yol açtığını belirtebiliriz.
Hastalarda Asherman sendromu çeşitli belirtiler gösterebildiği gibi hiçbir belirtinin ortaya çıkmadığı durumlar da olabiliyor. Özellikle kürtaj işlemi sonrasında aşağıdaki şikayetlerin ortaya çıkması durumunda akıllara gelen ilk unsurun rahim içi yapışıklık şüphesi olduğunu söyleyebiliriz. Bu belirtiler şöyledir:
Bu belirtiler farklı rahatsızlıklar yaşandığında da görülebiliyor. İşte bu nedenle detaylı bir muayene ve tetkiklerin yapılmasına ihtiyaç duyuluyor. Önemli olan yukarıda sıralanan belirtiler ortaya çıktığında zaman kaybetmeden kadın hastalıkları ve doğum uzmanı ile görüşülmesidir. Böylelikle erken dönemde tanı konabilir ve hasta için en uygun tedavi prosedürü izlenebilir.
Hastada Asherman sendromu olduğuna dair tanı koymak için direkt ya da endirekt yöntemler tercih edilebiliyor. Son derece basit ve ağrısız bir şekilde gerçekleştirilen mikro kamera ile görüntüleme yöntemi rahim içerisindeki dokularda yapışıklık olup olmadığını anlamayı sağlıyor. Bu işlem hastanın acı duymasına neden olmadığından işlem öncesinde anestezi uygulanmasına da gerek duyulmaz.
HSG yani histerosalfingografi de rahim içinin ve tiplerin görüntülenmesini sağlayan yöntemlerden biridir. Halk arasında ilaçlı rahim filmi olarak adlandırılan bu yöntem sayesinde Asherman sendromu tanısı rahatlıkla konabilir.
Elbette rahim içi yapışıklık tanısı kadar bu sorunun derecesinin belirlenmesi de önem taşıyor. Çünkü tedavi seçenekleri, yapışıklığın derecesine bağlı olarak belirleniyor. Asherman sendromunun derecelerini şu şekilde belirtebiliriz:
Rahim içi boşluğunun sadece 4’te 1’inden daha az alan yapışıklık sorunundan etkilenmiştir. Tip ağızları ile rahim içi boşluğunun üst kısmı açık şekildedir.
Rahim içi boşluğunun 4’te 1’i ila 4’te 3’ünda yapışıklık gözlemlenir. Tüp ağrı ile rahim boşluğunun üst bölümü ise yapışıklıktan kısmen etkilenmiş durumdadır.
Şiddetli derecede rahim içi yapışıklık olması durumunda rahim içi boşluğunun 4’te 3’ünden daha fazla alan etkilenmiştir. Rahim içi boşluğunun üst bölümü ile tüpler ise tıkanmış durumdadır.
Hastalar Asherman sendromu tedavisinin nasıl yapıldığı konusunda da detaylı bilgi sahibi olmak isteyebiliyor. Ancak tedavinin her hastada aynı şekilde uygulanmadığını belirtmemiz gerekiyor. Hastanın genel sağlık durumu, yapışıklığın rahmin hangi bölümünde ve ne oranda olduğu gibi unsurların göz önünde bulundurulması gerekiyor.
Spiral uygulaması rahim içi yapışıklık sorununda tercih edilen tedavi yöntemlerinden biridir. Aynı zamanda rahim içinin doğal bir süreç eşliğinde kendi kendine temizlenmesini sağlamak amacıyla hastaya hormon tedavisinin uygulanması da gerekebilir. Bu tedavi seçenekleri genellikle çok ilerlememiş olan rahatsızlıklarda uygulanıyor.
İlerlemiş olan Asherman sendromu sorunu durumunda ise zaruri olarak cerrahi müdahale yapılması gerekebiliyor. Cerrahi müdahaleler arasında en güvenli olanı histeroskopidir. Bu yöntemde son derece ince bir yapıya sahip olan teleskop rahim ağzından girilerek rahim bölgesine ulaştırılır ve bu sayede rahim boşluğunun görüntülenmesi sağlanır.
Ardından rahim içi dokularda meydana gelmiş olan yapışıklık giderilir. Ancak histeroskopi uygulamasının ardından hastaya belirli bir süre boyunca östrojen hormonu tedavisi uygulanmasına da ihtiyaç duyulur. Aynı zamanda rahim içi dokularda yeniden yapışıklık meydana gelmesi gibi bir riskin de olduğunu belirtmek gerekiyor. Bu riski ortadan kaldırmak amacıyla rahim içi araç yerleştirilmesine de ihtiyaç duyulabiliyor.
Genellikle rahim içi yapışıklık tedavisinde uygulanan bu rahim içi araç 2 aylık bir süreç boyunca rahimde kalıyor. Alternatif olarak rahim boşluğuna hyaluronik asit içerikli bir jel uygulanması da tercih edilebiliyor. Böylelikle rahim içinde yeniden yapışıklık oluşmasının önüne geçilmiş oluyor.
Rutin jinekolojik kontroller esnasında uygulanan ultrason ile rahim içi yapışıklık tespit edilemez. Bu nedenle ilaçlı rahim filmi gibi daha farklı yöntemlere ihtiyaç duyulur. Aynı zamanda yapışıklığın rahmin hangi bölgesinde meydana geldiği ve derecesi de önemli olduğundan ultrason ile bu yapışıklık gözlemlenebilse bile farklı tetkiklere yine ihtiyaç duyulacaktır. Düzenli olarak jinekolojik muayenelerinizi yaptırıyor olsanız bile mevcut şikayetlerinizi doktorunuz ile paylaşmalısınız. Bu sayede şayet söz konusu problem mevcutsa gerekli tetkikler doktorunuz tarafından istenecektir.
Hastalar Asherman sendromu problemini kendi kendine anlayamaz. Elbette bu sorun beraberinde bazı sıkıntılar yaşanmasını da getirebiliyor. Örneğin adet görmeme ya da adet kanamasının ciddi düzeyde azalması bu sorundan kaynaklanan sıkıntılardan biridir. Adet düzensizlikleri de rahim içi yapışıklık sorunuyla birlikte yaşanan şikayetler arasında yer alıyor. Bu sorun plasental yerleşim bozukluklarına neden olduğundan tekrarlayan düşükler ya da kısırlık gibi çeşitli sorunlara da sebebiyet verebiliyor.
Bu gibi durumlarda hastaların yapması gereken doktoruna başvurması ve yaşadığı sorunlar ile ilgili olarak bilgi vermesidir. Uygulanan tedavi ile rahim içi yapışıklık giderildiğinde gebelik sorunu % 50 oranında, adet bozukluğu sorunu da % 75 oranında ortadan kalkar. Bu arada tedavinin başarısını değerlendirebilmek için 1 ile 2 ay beklenmesi ve sonrasında yeniden rahim filmi çekilmesi gerekebilir. Bu sayede rahim içi yapışıklığın tamamen ortadan kalkıp kalkmadığı ya da yeniden aynı sorunun ortaya çıkıp çıkmadığının anlaşılması da mümkün olabiliyor.
Op. Dr. Barış KorkmazKadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı
