Plasenta previa gebelik döneminde çok yaygın yaşanan bir sorun değildir. Plasentanın rahim ağzına yakın bir yere ya da rahim ağzını tamamen örtecek bir şekilde yerleşmesi durumu olarak özetlenebilir. Bilindiği gibi plasenta ya da halk arasında bilinen adıyla ‘bebeğin eşi’ hamilelik döneminde anne karnındaki bebeğe besin ve oksijen taşır. Aynı zamanda atıkları da bebekten uzaklaştırma gibi hayati bir öneme sahiptir. Normal şartlarda plasentanın rahmin kenarına ya da üst bölümüne yerleşmesi beklenir. Ancak çeşitli nedenlere bağlı olarak rahmin alt kısımlarına yerleşmesi de söz konusu olabiliyor.
Elbette plasenta previa durumu çeşitli sakıncalar barındırıyor. Doğum sırasında ya da doğumdan önce şiddetli kanamaya yol açabildiği için ciddiye alınması gereken sorunlardan biri olduğunu belirtmeliyiz. Anne adaylarının sıklıkla merak ettiği unsur, bu sorunun kendiliğinden düzelme ihtimali oluyor.
Eğer plasenta rahim boynunu sadece kısmi olarak kapatıyorsa bu sorunun kendiliğinden düzelme olasılığı mevcuttur. Ancak ‘total’ olarak adlandırılan bir durum mevcutsa yani plasenta rahim boynunu tamamen kapatmışsa, problemin kendiliğinden düzelme ihtimalinin yok denecek kadar az olduğunu belirtebiliriz. Bu sorunun belirtileri ya da ağrı yapıp yapmadığı gibi detaylara geçmeden önce nedenlerini birlikte gözden geçirelim.
Plasenta previa durumunun çok fazla sayıda belirti göstermez. En karakteristik Plasenta Previa belirtisi ağrısız bir kanama olmasıdır. Kanama ise genellikle gebeliğin ikinci ya da üçüncü trimester döneminde meydana geliyor. Hafif lekelenme şeklinde bir kanama söz konusu olduğunda bile mutlaka doktorunuza bilgi vermeniz gerekiyor.
Bunun dışında bir belirti olmadığından anne adaylarının da söz konusu durumdan şüphelenmesi pek mümkün olmaz. Elbette gebelik dönemi boyunca rutin kontrolleri aksatmamak gerekir. Kontroller esnasında bu durum tespit edilebilir ve böylelikle doktorunuz tarafından bazı önerilerde bulunulabilir.
Tanı konduğunda anne adayları plasenta previa neden oluyor sorusunu sorabiliyor. Her ne kadar günümüzde tıp çok ilerlemiş olsa da bazı problemlerin kaynağı halen net olarak bilinemiyor ve bu durum da nedeni tam olarak anlaşılamayan sorunlardan biridir. Fakat yapılan araştırmalar bazı risk faktörlerinin olduğunu da ortaya koyuyor. Bu risk faktörlerini şu şekilde sıralayabiliriz:
Bu faktörler söz konusu sorunun oluşma riskini artırıyor. Ancak yukarıda sıralanan durumlardan hiç birinin mevcut olmadığı gebeliklerde de bu sorunun oluşabileceğini belirtmek gerekiyor. Daha önce doğum yapmış olmak bile risk faktörleri arasında mevcuttur.
Sadece 200 gebelikten 1’inde görülen plasenta previa elbette bazı riskler içeriyor. En önemli risk ise kanamadır. Ayrıca kanama riski beraberinde erken doğum riskini de getiriyor. Acil olarak doğumun sezaryenle gerçekleştirilmesi gerekebilir. Bu arada kanama doğum başladığında da gerçekleşebilir. Plasentanın doğum yolunu kapatması da başlı başına çeşitli riskleri beraberinde getirebiliyor. Sadece anne karnındaki bebek için değil, anne için de geçerli olabilecek çeşitli risklerden söz edebiliriz.
Bir diğer risk de plasentanın rahim duvarına yapışmasıdır. Bu risk çok nadir de olsa doğumdan sonra rahmin alınmasını zorunlu hale getirebilir. Söz konusu durumun yaşanma oranının sadece % 10 dolaylarında olduğunu söyleyebiliriz. Anne adayında kanamaya bağlı olarak anemi gelişmesi riski de bulunuyor. Ancak anemi şiddetli kanama durumunda meydana geliyor.
Bebeğin anne karnındaki pozisyonu da bu durumdan olumsuz etkilenebiliyor. Doğum yaklaştığında bebeğin baş aşağı bir pozisyonda olması beklenir. Ancak başı yukarıda olacak şekilde bir pozisyon alabilir. Elbette risk listesine bebeğin erken doğmasından kaynaklananları da eklemek gerekiyor. Prematüre riskleri nedeniyle bebekler çeşitli sağlık sorunları yaşayabilir ve bu sorunların kalıcı bir form kazanması olasılığı da bulunuyor.
Anne adaylarının plasenta previa durumunu kendi kendine anlaması pek mümkün olmaz. Doğumdan önce yapılan rutin muayenelerde kadın hastalıkları ve doğum uzmanı tarafından tespit edilebilir. Çoğu zaman gebeliğin ikinci trimester döneminde yapılan ultrason muayenesinde bu durumun anlaşılabildiğini söyleyebiliriz.
Ancak doktorun emin olabilmesi için transvajinal ultrason görüntülemesi yapması gerekiyor. Bu muayene anne adayına ya da bebeğe zarar vermez. Gebelik döneminde kanamalar yaşanabilir ve böyle bir durumunda mutlaka kadın hastalıkları ve doğum uzmanı ile görüşmelisiniz. Çünkü plasentanın olması gereken yerde konumlanmaması, doğumdan önce de kanama şikayetine yol açabiliyor. Elbette böyle bir durumda anne adayına müdahale edilmesi gerekebilir.
Genellikle plasenta previa sorunu olan anne adayları ağrı şikayetine sahip olmaz. Çok ender durumlarda alt karın bölgesinde zaman zaman ağrı hissedilebiliyor. Aynı zamanda cinsel ilişki sonrasında hafif düzeyde olmak kaydıyla ağrı şikayeti olabiliyor. Bunun dışında düzenli ve daimi bir ağrı sorununun ortaya çıkmadığını söyleyebiliriz.
Bu problemi ortadan kaldırabilecek ve gebeliğin sorunsuz bir şekilde devamını sağlayabilecek bir ameliyat yoktur. Bu nedenle plasenta previa ameliyatı olarak nitelendirilebilecek bir cerrahi müdahaleden söz edilemez. Anne adayları tanı konduğunda nasıl bir tedavi uygulanacağını da merak ediyor. Ancak bu sorunun her zaman bir tedavi gerektirmediğini de belirtmek gerekiyor.
Özellikle parsiyel yani rahim ağzının bir bölümünü kapatan bir plasenta yerleşimi söz konusu olduğunda çoğu zaman herhangi bir müdahaleye de gerek duyulmaz. Her anne adayında olmasa da bazılarında bu sorunun kendiliğinden kaybolabildiğini de hatırlatmakta fayda var.
Yine sıklıkla merak edilen bir diğer unsur da bu sorunun vajinal doğum yapmaya engel olup olmadığıdır. Bu sorunun yanıtını doktorunuzdan öğrenebilirsiniz. Çünkü söz konusu problem kimi zaman sezaryen ile doğumu zorunlu kılabilir. Plasentanın yerleşim gösterdiği bölgeye bağlı olarak vajinal doğum yapma şansı da bulunuyor.
Daha önce de değindiğimiz gibi plasenta previa ağrının eşlik etmediği bir kanamaya neden olabiliyor. Kanaması olan anne adaylarının doğum kadar bol bol istirahat etmesi gerekiyor. Aynı zamanda doktor tarafından kanamayı durdurmaya yönelik bir tedavi de uygulanabilir. Bu süreçte doktorun önerilerini ve uyarılarını dikkate almak çok büyük bir önem taşıyor.
Bu sayede anne adaylarının gebelik sürecini sorunsuz bir şekilde tamamlamalarının da yolu açılacaktır. Doktor tarafından cinsel ilişki yasağı ve seyahat kısıtlaması da getirilebilir. Vücudu zorlayan hareketlerden kaçınmak da kanamanın artmaması ve beraberinde farklı sorunların oluşmaması açısından önemlidir. Doktorunuz bu konuda tarafınıza detaylı bilgi aktaracaktır.
Genel olarak plasenta previa durumu 3 farklı tipte değerlendirilir.
Komplet durumda rahim ağzı tamamen plasenta tarafından kapatılmış haldedir.
Plasenta rahim ağzının sadece belirli bir bölümünü kapatmış durumdadır.
‘Marginalis’ ya da ‘marjinal’ olarak adlandırılan previa türünde ise plasenta rahim ağzının belirli bir yerine kadar ulaşmış durumdadır ancak rahim ağzı plasenta tarafından tamamen kapatılmamıştır.
Op. Dr. Barış KorkmazKadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı
