Kadın üreme organları genel olarak iç organlar ve dış organlar şeklinde iki farklı grupta ele alınıyor. Bu organlar, iskelet yapısında bacakların hemen üzerinde yer alıyor ve pelvis yani leğen kemiği ile bel kemiği tarafından oluşturulan kemik çatısı tarafından korunuyor.
İç genital kadın üreme organları vajina, uretra, rahim, rahim ağzı ve endometrium olarak sıralanabilir.
Yaklaşık olarak 10 cm uzunluğa sahip olan vajina kadın üreme organları arasında yer alıyor. ajina girişiyle başlayan bu organın uç kısmında ise rahim ağzı bulunuyor. Vajinayı bir boru şeklinde düşünebilirsiniz. Vajinanın girişinde yer alan salgı bezleri vajina içinin kayganlaşmasını sağlayan bir salgı üretiyor. Vajinanın ön ve arka duvarları ise birbirinin üzerine katlanmış şekildedir. Doğum esnasında ise vajina bebeğin başının geçebileceği kadar genişleyebilir.
Boru şeklinde olan kadın üreme organları arasında uretra da bulunuyor. İdrarı depolayan mesanenin devamında uretra bulunur ve idrar boşaltımının da son aşaması uretrada gerçekleşir. Kadınlarda uretra bölgesinin erkekler ile kıyaslandığında daha kısa olduğu görülür. Bundan kaynaklı olarak da kadınlarda başta idrar yolu enfeksiyonu olmak üzere çeşitli hastalıklar daha yaygın görülebiliyor.
Rahim ağzı spermin rahim içerisine girişini sağlayan bölgedir. Doğum esnasında da önemli fonksiyonlara sahip kadın üreme organları arasında yer alan rahim ağzı, bebeğin rahimden çıktığı bölge olarak da tanımlanabilir. Rahim ağzı kanalında salgı bezlerinin bulunduğunu ve bu salgı bezlerinden salgılanan sıvının da sperm hücrelerinin rahme ulaşmasını sağladığını belirtebiliriz.
Bu salgıların bir diğer önemli işlevi de bazı zararlı bakterilerin rahme ulaşmasını önlüyor olmasıdır. Normalde rahim ağzı sadece birkaç cm açıklıkta olmasına karşın doğumda bu açıklık 10 cm’ye kadar ulaşabilir. Ayrıca doğum sırasında rahim ağzı dokusunda bir yumuşama da meydana geliyor.
Rahim de diğer kadın üreme organları kadar önemlidir ve tıpta uterus olarak adlandırılır. Son derece güçlü kaslara sahip olan rahmin armut şeklinde olduğunu belirtebiliriz. Ancak boynuz görünümünde iki adet fallop tüpü de rahimde bulunuyor.
Normalde sadece 60 gr ağırlığında olan rahim gebelik durumunda genişler ve 3 kg ağırlığında bir bebeği taşıyabilecek ebatlara kadar ulaşır. Doğum sırasında ise rahim kaslarında kasılmalar meydana gelir. Rahim gebelik durumunda bebeği dış etkilerden korur ve kadınlar menopoza girdiğinde atık işlevini de kaybettiğinden küçülmeye başlar. Bebeğin sağlıklı bir şekilde büyümesi ve gelişimini sürdürebilmesi için uygun koşulları hazırlamak da rahmin görevlerinden biridir.
Rahmin iç kısmında kalan boşluk endometrium olarak adlandırılıyor. Bu boşluk rahmin iç tabakasıyla kaplanmış durumdadır ve sperm hücrelerinin fallop tüplerinden geçmesinin ardından ulaştığı bölge de endometriumdur. Döllenen yumurta bu bölgeye erişir ve büyümeye başlar.
Rahmin iç bölümü her ay kendini yenileme özelliğine sahiptir. Bu yenileme de kendini gebelik için her ay yeniden hazırlıyor olmasından kaynaklanır. Endometriumda oluşan tabaka eğer hamilelik oluşmazsa adet döneminde vücuttan dışarıya atılır. Adet döneminin sona ermesinin ardından ise bu bölgede yeni bir gebelik için yeniden bir tabaka oluşmaya başlar.
Dış kadın üreme organları ise;
Vajina girişinde yer alan ve iç dudakların hemen yanında yer alan kadın üreme organları dış dudaklar olarak adlandırılır. Cilt altı yağ dokusundan oluşan dış dudaklar önde pubis tepesinde ve arkada ise anüsün üstünde birleşen bir yapıya sahiptir. Üzeri genital kıllar ile kaplı olan dış dudak bölgesi her kadında mevcuttur.
Dış dudaklara paralel şekilde, vajinanın hemen girişinde yer alan iç dudaklar da kadın üreme organları arasında bulunuyor. Ancak dış dudaklardan farklı olarak iç yapısı yağ dokusundan oluşmuyor. Klitorisin üst kısmından vajina girişinin alt kısmına doğru bir hat çizen iç dudaklar çoğunlukla kıvrımlı bir görünüm sergiler. Bazı kadınlarda önden bakıldığında iç dudaklar görünür ancak bazı kadınlarda da dış dudaklar iç dudakları gizler ve önden bakıldığında görünmez. İç dudaklar kadınlarda farklı görünümlerde olabilir.
İç dudakların bittiği yerde de vajina girişi bulunur. Cinsel ilişki esnasında penisin girdiği bölge vajina girişidir ve bu organın yaklaşık olarak uzunluğunun 1 cm ila 2 cm civarında olduğunu söyleyebiliriz. Vajina girişiyle vajinanın buluştuğu yerde ise kızlık zarı bulunur.
Kızlık zarı yani hymen dokusu da kadın üreme organları arasında yer alıyor. Orta bölümünde delik bulunan kızlık zarı genellikle ilk cinsel ilişki deneyimi esnasında bütünlüğünü kaybeder. Genellikle diyoruz çünkü esnek bir yapıya sahip olması durumunda kızlık zarında yırtılma meydana gelmeyebilir.
Hymen dokusunun işlevinin iç genital organları çeşitli enfeksiyonlara karşı korumak olduğu düşünülse de bu konu tartışmaya açıktır. Çünkü kızlık zarının orta bölümünde bulunan delik, enfeksiyona yol açan mikroorganizmaların iç genital organlara ulaşımını sağlayabilir.
Pubis tepesinin alt kısmında yer alan klitoris de kadın üreme organları arasında bulunuyor. Kadınlarda orgazm konusunda büyük önem taşıyan klitorisin üst kısmı ve yan bölümleri iç dudaklar ile çevrili bir yapıya sahiptir. Klitorisin hemen alt kısmında ise idrar deliği ve onun da altında ise vajina girişi bulunuyor. Genel olarak Y harfi şeklinde bir görünüme sahip olan klitoris cinsel ilişki esnasında sertleşebilme özelliğine de sahiptir.
İdrar deliği klitorisin hemen alt kısmında bulunduğundan kadın üreme organları listesinde yer alıyor. İdrarın vücuttan atılmasını sağlayan idrar deliği aynı zamanda uretranın da son bölümüdür.
Perine bölgesi dış dudakların arkada birleştiği yer ile anüs arasına kalan bölümdür. Cilt ile kaplı olan perine bölgesinde çeşitli kaslar da bulunuyor ve bu kaslar da idrar kontrolü ile dışkı kontrolünü sağlıyor. Normalde gergin bir formda olan perine bölgesi doğum esnasında gevşer.
Bu sayede bebeğin başının vajinadan çıkması da mümkün olur. Ancak kimi zaman gevşeme istenen düzeyde olmayabiliyor ve bu durumda epizyotomi yani doğum kesisi uygulanıyor. Ardından doğum sırasında kesi uygulanan yere dikiş atılıyor.
Vücutta yer alan kadın üreme organları tamamen döllenmenin gerçekleşmesi, bebeğin anne karnındaki gelişiminin sağlanması ve doğum ile bebeğin dünyaya gelmesini sağlamaya yönelik bir yapıdadır. Bunun sağlanabilmesi için kadınlarda iç ve dış genital organların sağlıklı olması gerekiyor. Özellikle anatomik açıdan bazı sorunların olması durumunda gebelik meydana gelemiyor ya da bebeğin gelişimi, vajinal doğum olumsuz etkilenebiliyor.
Günümüzde kadın üreme organları üzerinde çeşitli cerrahi müdahalelerin yapılması mümkündür. Bu müdahaleler ile çeşitli anatomik sorunların büyük bir bölümünün düzeltilmesi de mümkün olabiliyor. Özellikle gebelik planlayan kadınların rutin jinekolojik muayenelerini aksatmadan yerine getirmeleri gereklidir. Bu sayede üreme organları ile ilgili mevcut sorunların erken tanı ile tespit edilmesi ve gebelik öncesinde gerekli tedavinin gerçekleştirilmesi sağlanabilir. Jinekolojik muayeneler için kadın hastalıkları ve doğum uzmanından randevu almanız gerekir.
Op. Dr. Barış KorkmazKadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı
