HPV aşısı HPV ile mücadelede son derece önemli olan aşı türlerinden biridir. Rahim ağzı kanseri günümüzde her yıl 250 bin kadının hayatını kaybetmesine neden oluyor. HPV virüsü ise rahim ağzı kanserine neden olan unsurlar arasında en yaygın olanıdır.
Yaklaşık 10 yıl öncesine kadar bu virüse karşı koruma etkisi olan bir aşı geliştirilememişti. Fakat artık bu aşı ile rahim ağzı kanserlerinin büyük oranda önlenmesi mümkün olabiliyor. Bu noktada akıllara gelen soru aşı ile HPV virüsünden kaynaklanan rahim ağzı kanserlerinin tarihe karışıp karışmayacağı oluyor.
HPV virüsünün yaklaşık olarak 14 farklı yüksek riskli tipi mevcuttur. Bunlar arasında tip 16 ve tip 18 HPV virüsü söz konusu rahatsızlığın % 70’inden sorumlu olarak görülüyor. Aşı ile bu tipte olan HPV virüsünün rahim ağzı kanserine yol açması önlenebilir. Ancak %30’luk bölümün ise aşısı henüz mevcut değil. Bu nedenle şimdilik HPV kaynaklı rahim ağzı kanserini tamamen önlemenin mümkün olmadığını söyleyebiliriz. HPV aşısının yan etkilerinin olup olmadığına değineceğiz. Ancak öncesinde bu aşının nasıl yapıldığını inceleyelim.
Tüm dünya genelinde HPV aşısı kuadrivalan yani 4’lü aşı ve bivalan yani 2’li aşı şeklindedir. Aşı dozajlarının belirli aralıklarla yapılması gerekiyor. İki aşı arasında geçmesi gereken süre ise hangi aşının tercih edildiğine bağlı olarak değişkenlik gösterir. HPV aşıları da standart aşı uygulaması şeklinde yapılıyor. Saniyeler içerisinde tamamlanan bir aşı uygulaması olduğunu belirtebiliriz.
Günün herhangi bir saatinde HPV aşısı yapılabilir. Bu aşı için aç karnına olmak gerekmez. Adet döneminde olunduğunda da aşının yapılabileceğini belirtebiliriz. Mutlaka adet dönemi dışında yapılması gibi bir durum söz konusu değildir.
Piyasada pek çok farklı ilaç markası tarafından formüle edilen HPV aşıları bulunuyor. Hangi aşının tercih edildiğine bağlı olarak fiyat değişebilir. Bu nedenle HPV aşı fiyatı olarak net bir rakamdan söz etmemiz yanıltıcı olacaktır. Ancak fiyatların genel olarak çok yüksek rakamlardan oluşmadığı bilgisini aktarabiliriz. Gayet makul bir bütçe ayrılması bu aşıların satın alınması için yeterli oluyor. Ancak mutlaka doktorunuz tarafından önerilen aşıyı tercih etmeye özen göstermelisiniz.
Sıklıkla merak edilen konulardan biri de HPV aşısı işleminin bir yan etkisinin olup olmadığıdır. Öncelikle HPV aşısının ölü ya da canlı mikrop barındırmadığı bilgisini aktaralım. Bu aşı halk arasında ‘canlı aşı’ olarak tabir edilen aşılardan değildir. HPV iltihabı, kanser ya da ölüm gibi çeşitli yan etkilerinin olmadığını da söyleyebiliriz.
Ancak aşının yapıldığı gün ya da bir gün sonrasında hafif ateş, aşının yapıldığı yerde çok hafif düzeyde ağrı ya da sızı yaşanabilir. Aynı zamanda aşının yapıldığı bölgede, ciltte kızarıklık olabilir. Bir anlamda çocukluk döneminde yapılan aşılardan daha farklı bir yan etkisinin ortaya çıkmadığını belirtebiliriz. Dolayısıyla yan etki noktasında herhangi bir endişe yaşanmadan HPV aşı uygulamasından faydalanılabilir.
9 ile 26 yaş arasında olan kadınların HPV aşısı yaptırması öneriliyor. Kadınların cinsel deneyiminin olup olmamasının hiçbir önemi yok. Bu aşı koruyucu etkisi nedeniyle yaptırılan aşılardan biridir. Dolayısıyla HPV virüsünü kapmamış olan kadınlar da yaptırabilir. Bu konuda HPV aşısının kimlere uygulanmaması gerektiğine de değinmek gerekiyor. HPV aşının yapılamadığı kişileri şu şekilde gruplandırabiliriz:
Bu aşının devlet hastanesi tarafından karşılanmadığını belirtmemiz gerekiyor. Ancak ileride yasal düzenlemelerin yapılması ve söz konusu aşının rutin aşı programına alınması da gündeme gelebilir. Bazı ülkelerde 9-12 yaş arasında olan kız çocuklarının rutin aşı programları arasında HPV aşısının da olduğunu belirtebiliriz. Fakat ülkemizde henüz böyle bir düzenleme yapılmadığından bu aşı devlet tarafından karşılanmıyor.
Elbette HPV virüsü sadece kadınları değil erkekleri de etkiliyor. Ancak erkeklere aşı yapılması konusu dünya genelinde halen tartışmalıdır. Avustralya, Meksika, İngiltere ve ABD gibi bazı ülkelerde erkeklere de aşı yapılabiliyor. Erkeklerin de aşılanması sayesinde kadınların HPV kaynaklı kanser türlerinden korunması hedefleniyor. Aşı sayesinde HPV ilişkili anogenital ve baş ile boyun kanserlerinden koruduğuna, viral geçişi önlediğine dair pek çok araştırma sonucunun olduğunu söyleyebiliriz. Ülkemizde ise henüz böyle bir prosedür yok.
Anne adaylarının HPV aşısı konusunda en çok merak ettikleri unsur gebelere bu aşının yapılıp yapılamadığı oluyor. Hamilelik döneminde aslında aşının yapılması önerilmiyor. Bununla birlikte gebelik döneminde bu aşıyı yaptıran annelerin bebeklerinde herhangi bir olumsuzluk izlenmediği bilgini de aktarmak gerekir.
Bu nedenle her ne kadar hamilelik döneminde söz konusu aşının yapılması önerilmiyor olsa da yapılması durumunda mutlaka gebeliği sonlandırmaya da ihtiyaç duyulmaz. Aşının hamilelere önerilmemesinin nedeni ise henüz yeterli düzeyde araştırma yapılmamış olmasıdır. Özellikle aşının yan etkileri üzerine yeterli araştırma yapılmamış olması, gebelikte aşının önerilmemesini de beraberinde getirebiliyor.
Rahim ağzı kanseri sadece bu virüsten kaynaklanmıyor. Haliyle HPV aşısının rahim ağzı kanserlerinin sadece % 30’unu önleyebildiğini belirtmek gerekir. Aşı sonrasında kadınların mutlaka pap smear testini düzenli olarak yaptırmaya devam etmesi büyük önem taşıyor.
Bununla birlikte HPV virüsünün sadece 4 tipine karşı aşının etkili olduğunu unutmamak gerekir. Bu nedenle kadınların ve erkeklerin cinsel yolla bulaşan hastalıklar konusunda dikkatli olması ve kondom kullanımı gibi yöntemlerle bu hastalığa karşı korunmaları gerekiyor.
Dozajların tamamlanması yine altının çizilmesi gerektiği konulardan biri olarak karşımıza çıkıyor. Bu aşının yeterli koruma sağlayabilmesi için dozajların tamamlanması gerekir. Maalesef çok sayıda kişi tek doz aşı sonrasında kalan dozları yaptırmıyor ve bu durumda da aşının koruyuculuğu da sekteye uğruyor. Aşının koruyuculuğu konusunda yetersiz kalmaması için dozajların muhakkak tamamlanması gerekir.
Öncelikle HPV aşısı uygulamasının 4 tip HPV virüsüne karşı % 100 oranında tam bir koruma sağladığını belirtmeliyiz. Bu 4 tip HPV virüsünün yol açabileceği serviks, vulva, vajina prekanseröz oluşumlarını önleyebiliyor ve beraberinde genital siğilleri de engellemeyi başarıyor. Ancak bu durum sadece 9-26 yaş arasında 4 tip HPV enfeksiyonu ile hiç karşılaşmamış kişiler için geçerlidir.
Bu 4 HPV tipinden herhangi biriyle karşılaşan kişilerde ise koruma oranları düşüyor. Bu arada kritik bir konunun da altını çizmek gerekiyor. Bu aşılar genital siğilleri ortadan kaldırmıyor. HPV virüsünün yol açtığı genital siğillere karşı tedavi edici bir özelliğinin olmadığını söyleyebiliriz.
Sıklıkla merak edilen bir diğer unsur da aşının koruma süresi oluyor. Ancak maalesef HPV aşısının kaç yıl süreyle kesin bir koruma sağladığı bilinemiyor. Yapılan araştırmalar aşının 5 yıl süreyle kesin olarak koruduğunu ortaya koydu. Elbette koruyuculuk süresi 5 yılın üzerinde de olabilir. Ancak süreye dair net bir rakam verilemiyor.
Op. Dr. Barış KorkmazKadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı
