HCT sıklıkla yapılan testlerden biridir. Kandaki kırmızı kan hücrelerinin ölçümünü sağlayan bu laboratuvar testi yüzdelik oranlar ile ifade ediliyor. Çünkü hematokrit test alyuvarların yani kandaki kırmızı kan hücrelerinin toplam kan hacmine olan oranını ölçüyor. Bu test sonucunda normal değerlerden daha düşük ya da daha yüksek değerler elde edilirse, tam kan sayımındaki diğer değerler doktor tarafından göz önünde bulundurularak bir değerlendirme yapılır.
Hastada HCT düşüklüğü olması durumunda yoğunluk, halsizlik gibi şikayetler de ortaya çıkıyor. Elbette test sonucunun normal değerlerin altında ya da üstünde çıkması durumunda mutlaka gerekli müdahalenin yapılması ve tedavi seçeneklerinin değerlendirilmesi gerekiyor. Gebelik döneminde HCT’nin yüksek olmasına ya da hamilelikle anemiye de değineceğiz. Ancak öncesinde HCT’nin düşük olmasının nedenlerini gözden geçirelim.
Genel olarak bakıldığında HCT düşüklüğünün anemi olarak değerlendirildiğini söylemek mümkündür. Aynı zamanda HCT düşüklüğü nedenlerini kısa bir liste ile açıklayabiliriz:
Elbette bu örnekleri çoğaltmak mümkündür. Yapılan testlerde kan değerleri düşüklüğü tespit edildiğinde bunun nedenleri de mutlaka araştırılır. Nedenleri ortadan kaldırmaya yönelik tedavi seçenekleri de değerlendirilebilir.
Gebelik döneminde hem kan miktarı hem de kan seviyesinde bir artış meydana gelir. Bu nedenle hamilelikte hemoglobin ile hematokrit değerlerinde bir miktar düşmenin normal kabul edildiğini söyleyebiliriz. Ancak hematokritin % 30’un da altına düşmüş olması durumunda anemi yani kansızlıktan söz edilebilir.
Gebelik döneminde HCT düşüklüğü tespit edildiyse ve kansızlık yani anemi tanısı konduysa bu durumda demir takviyesi ile folik asit takviyesi alınması tavsiye edilebilir. Bu sayede kanda alyuvarların miktarının artırılması hedeflenir. Aynı zamanda HCT test ile birlikte tam kan sayımı testi yapıldığında B12 eksikliği gibi vitamin eksiklikleri de tespit edilebiliyor. Bu durumda da vitamin takviyesi alınması öneriliyor. Belirli periyotlar halinde söz konusu testin tekrarlanmasına da ihtiyaç duyulabilir. Ayrıca demir açısından zengin olan gıdaların beslenme programına dahil edilmesi de önerilir.
Elbette HCT yüksekliği sorununa yol açan unsurlar da merak edilebiliyor. Genellikle bu sorun çeşitli hastalıklardan kaynaklanıyor. Kanda ideal seviyeden daha yüksek oranda kan hücrelerinin bulunması olarak tanımlanabilecek olan hematokrit yüksekliği kendini bazı belirtiler ile gösteriyor. Bu belirtileri şu şekilde sıralayabiliriz:
Hastalarda HCT yüksekliği çeşitli nedenlerle bağlı olarak ortaya çıkabiliyor ve bu nedenler arasında yetersiz sıvı alımı da bulunuyor. Aynı zamanda tütün ürünleri kullanımı, daimi olarak çok sıcak alanlarda bulunmak, tümör, akciğer rahatsızlıkları, insülin direnci, kalp hastalıkları ya da tip 2 diyabet gibi hastalıklar nedenler listesinde mevcuttur. Bu durumda mutlaka HCT’nin yüksek olmasına yol açan unsurların tespit edilmesi ve ortadan kaldırılması gerekiyor. Bu sayede kırmızı kan hücrelerinin ideal seviyeye çekilmesi de mümkün olacaktır.
Öncelikle gebelik döneminde HCT yüksekliği durumunun son derece ender yaşandığını belirtmek gerekiyor. Hamilelikte HCT yüksekliğinin olası nedenlerine şu örnekleri verebiliriz:
Tüm bunların yanı sıra bazı spesifik nedenlerle de yapılan kan tahlili ile söz konusu değerlerin yüksek çıkması gündeme gelebilir. Bu durumda genellikle anne adaylarının sıvı alımını bir miktar artırması önerilir. Aynı zamanda kırmızı kan hücrelerinin sayısını düşürmek amacıyla bazı ilaçların kullanımına da ihtiyaç duyulabilir.
Bu ilaçların kesinlikle kadın hastalıkları ve doğum uzmanı tarafından reçete edilmesi gerekiyor. Doktorunuz tarafından reçete edilmeyen hiçbir ilacı asla gelişigüzel kullanmamalısınız. Anne adayının genel sağlık durumu, gebeliğin kaçıncı haftasında olunduğu, HCT’nin ne oranda yüksek çıktığı gibi çeşitli unsurlar göz önünde bulundurularak ilaçlar hekiminiz tarafından belirlenir. Ne kadar süre ile ve hangi dozajda alınması gerektiği de yine doktorunuz tarafından belirtilecektir.
Yetişkin kadınlarda normal olarak kabul edilen değerin % 45 olduğunu belirtebiliriz. Bu değer, 100 ml kanda % 45 oranında kırmızı kan hücresinin bulunduğu anlamına geliyor. Elbette normal değerler kişinin yaşına ya da cinsiyetine göre değişkenlik gösterir. Bebekler ve yetişkinler için de normal olarak kabul edilen değerlerin birbirinden farklı olduğunu belirtelim.
Yeni doğan bebeklerde HCT % 55 ile % 68 aralığında olur. Bebekler bir haftalık olduklarında bu değer % 47 ile % 65 arasına geriler ve bu da son derece normaldir. 1 aylık bebeklerde % 37 ile % 49 dolaylarında olan HCT oranı bebekler 1 yaşına geldiğinde % 29 ile % 41 aralığında olur. Yetişkinler için normal kabul edilen HCT değerleri şu şekildedir:
Kişide HCT değerlerinin alt ya da üst sınıra yakın olması bir problem değildir. Değerlerin normal referans aralığında olduğu sürece endişe edilmesine gerek olmaz.
Anne adayları hematokrit test ile birlikte gebelikte anemi ile karşılaşabiliyor. Ancak kansızlık problemi takviyeler ve beslenme programındaki bazı değişimler ile ortadan kaldırılabilir. Öncelikle demir ve folik ait takviyesinin büyük önem taşıdığını belirtmek gerekiyor. Aynı zamanda HCT ile birlikte hemoglobin düzeylerinin gelişip gelişmediğinin kontrol edilmesi için farklı bir kan testi yaptırmanız da istenebilir.
Yumurta ve günlük süt ürünlerinin tüketimi, folik asit, demir ve B12 yönünden günlü gıdaların tüketilmesi gibi önerilere de harfiyen uyulması gerekiyor. Gebelikte kansızlık tedavisinin anne karnındaki bebek için herhangi bir sakıncasının olmadığını, bebeğe hiçbir zarar vermediğini de söyleyebiliriz. Aksine kansızlığın tedavi edilmemesi durumunda anne karnındaki bebek zarar görecektir. Bu nedenle anne adaylarının tedaviye mutlaka sıcak bakması gerekir.
Çoğu zaman kan değeri nasıl artar sorusu ile birlikte bu önemli değerlerin düşük olmasının nedenleri de merak ediliyor. Genel olarak kan değerleri düşüklüğü nedenlerini şu şekilde sıralayabiliriz:
Kan değerlerinin olması gerekenden daha yüksek çıkması da yine tıbben istenmeyen bir durumdur. Kan değerleri yüksekliğine neden olabilen faktörlere de şu örnekleri verebiliriz:
Hastadan kan numunesi alınması kan tahlili yapılması için yeterli oluyor. Gebelikte ya da hamilelik dönemi dışında hematokrit test için kan numunesi verilmesi yeterli olacaktır. Alınan kan numunesi laboratuvar ortamında analizden geçirilerek test sonuçları hazırlanır. HCT ölçümü ve değerleri hakkında sorularınızı yorum bölümüne yazabilirsiniz.
Op. Dr. Barış KorkmazKadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı
