Hamilelikte ilaç kullanımı elbette asla gelişigüzel olmamalıdır. Kullanılan ilaçların anne adayı ve bebeğin sağlığı açısından titizlikle belirlenmesi ve mutlaka doktorunuz tarafından reçete edilmesi gerekir. Gelişigüzel ilaç kullanımı ise istenmeyen sonuçlar doğurabilir. Ancak bununla birlikte gebelik döneminde asla hiçbir ilacın kullanılmaması gerektiği bilgisi de doğru değil.
Gerektiğinde yaşanan sağlık sorunlarının ortadan kaldırılması için doktorunuz ilaç kullanmanızı isteyebilir. Önemli olan doktorun belirttiği ilaçları, belirtilen süre boyunca ve belirtilen dozajda kullanmanızdır. Anne adayları özellikle antibiyotik kullanımı konusunu merak ediyor. Bu konuyu da detaylıca ele alacağız ancak öncesinde ilaçlar ve bebeğin etkilenmesi konusunu irdeleyelim.
Öncelikle gebeliğin ilk günlerinde kullanılan ilaçlarla ilgili önemli bir konunun altını çizelim. Anne adayları henüz hamile olduğunu öğrenmeden ilaç kullanmış olabiliyor. Bu gibi durumlarda sadece iki seçenek vardır. Kullanılan ilacın ne olduğuna bağlı olarak ya gebelik sonlandırılır ya da bu ilaç bebeğe zarar vermediğinden gebelik devam ettirilir. Dolayısıyla henüz hamile olduğunu bilmediğiniz günlerde yani gebeliğin ilk zamanlarında kullandığınız bir ilaç varsa mutlaka kadın hastalıkları ve doğum uzmanına bilgi vermelisiniz.
Hamilelik boyunca tüketilen her gıda plasenta yani halk arasındaki adıyla ‘bebeğin eşi’ aracılığı ile bebeğe de geçer. Bu durum ilaçlar için de geçerlidir ve hamilelikte ilaç kullanımı işte bu nedenle büyük bir dikkat ve özen gerektirir. İlaçların içerisinde bulunan katkı maddeleri ile kimyasallar bebeği de etkisi altına alır. Hamilelikte sadece gebelik için uygun olan ilaçların kullanılması gerekir. Gebeliğe uygun olmayan ilaçların kullanımı ise şu sonuçları doğurabiliyor:
Bu örnekleri çoğaltmak mümkündür. Yukarıda listelenen hususlar hamileliğe uygun olmayan ilaçların kullanımı durumunda yaşanan en yaygın sorunlardır. Hangi ilacın kullanıldığına bağlı olarak bu listenin daha da uzayabileceğini belirtelim.
Ağrı pek çok kişi için baş edilebilecek bir problem olarak görülebilir. Ancak ağrının nedeni ve şiddeti gebelik döneminde anne adaylarının çok ciddi sorunlar yaşamasına neden olabilir. Dolayısıyla ağrı kesici ilaç kullanımına ihtiyaç doğabilir fakat bu durum gelişigüzel ağrı kesici içilebileceği anlamına da gelmez. Ağrı kesici ilaçlar içerdiği etken maddeye bağlı olarak 2 farklı grupta değerlendirilir. Bu etken maddeler parasetamol ve ibuprofendir. Gebelik döneminde genellikle etken maddesi parasetamol olan ağrı kesiciler tercih ediliyor olsa da asla doktorunuza danışmadan ilaç almamalısınız.
Etken maddesi parasetamol olan ağrı kesiciler hafif ağrılar için kullanılır. Diğer ağrı kesiciler ile kıyaslandığında çok daha hafif ilaçlar olduğunu da belirtebiliriz. Ancak uzun süreli kullanımı ya da aşırı dozda kullanımı da sakıncalı olabilir. Bu sakıncalar bebek üzerinde kalıcı olumsuz etkilere de dönüşebilir.
Şiddetli ağrılar söz konusu olduğunda ibuprofen içerikli ağrı kesiciler devreye giriyor. Ancak bu etken madde gebelik döneminde kanama riskini artırabilir ve bu nedenle doktorlar tarafından da hamilelikte kullanımı pek önerilmez. Gelişigüzel kullanımı durumunda düşük riski de ortaya çıkabilir. Elbette daha farklı etken maddelere sahip ağrı kesiciler de bulunuyor ve bu nedenle doktorunuza danışmanız gerekiyor.
Kadınlar gebelik öncesinde çeşitli sağlık sorunları nedeniyle düzenli olarak ilaç kullanıyor olabilir. Bu durumu yaşayan kadınlar hamilelikte ilaç kullanımı konusunda çok daha hassas olabiliyor. Elbette kullanılan her ilacın gebelikte bırakılması gerektiğini söylemek mümkün olmaz.
Bu nedenle anne adayları hamile olduklarını öğrendiklerinde hatta hamilelik planladıklarına öncelikle kadın hastalıkları ve doğum uzmanı ile görüşmelidir. Böylelikle kullanılan ilacın bırakılıp bırakılmayacağına doktorunuz karar verir. Kimi zaman kullanılan ilacın gebelik için uygun olanına geçiş yapılıyor. Emzirme döneminin de sona ermesinin ardından eski ilaca geri dönülüyor. Sonuç olarak bu sorunun yanıtını mutlaka doktorunuz vermelidir.
C grubunda yer alan ilaçların gebelik döneminde kullanılması ya da kullanılmaması gerekir denemez. Bunun nedeni bu grupta yer alan ilaçların klinik anlamda gebelikte kullanım durumuna dair bir testten geçirilmemiş olmasıdır. Dolayısıyla anne karnındaki bebeğe bir zarar verir mi sorusunun yanıtı bilinemeyen ilaçlardır da diyebiliriz.
B grubu ilaçlar da gebelikte kullanım durumu üzerine yeterli oranda araştırma yapılmamış olan ilaçlardır. Bu grupta yer alan ilaçları C grubundan ayıran ise hayvanlar üzerinde yapılan testlerde bir yan etkisinin tespit edilmemiş olmasıdır. Dolayısıyla kadın hastalıkları ve doğum uzmanları gerekli olması halinde bu ilaçları reçete edebilir.
Gebelik döneminde antibiyotik ilaç kullanımına da ihtiyaç olabiliyor. Zira anne adayları hamilelikte ilaç kullanımı konusunda en çok bu noktada endişe duyuyor. Ancak hamilelikte de kullanılabilen antibiyotiklerin olduğunu unutmamak gerekir. Zorunlu durumlarda mevcut rahatsızlıkların tedavi edilebilmesi için bu ilaçların kullanılması gerekebilir. Doktorunuzun reçete etmesi durumunda mutlaka ilaçlarınızı istenen süre boyunca kullanmalısınız.
Gebelik döneminde kullanılan antibiyotikler bebeğin doğumdan sonraki bağırsak florasını olumsuz yönde etkileyebilir. Ancak bu durum mutlaka gerçekleşecek bir risk olarak düşünülmemelidir. Bebekler doğum kanalından geçerken çeşitli bakteriler ile temas ediyor. Bu bakteriler de bebeklerin bağışıklık sistemini oluşturan bakteri florasını harekete geçiriyor.
Ancak antibiyotik kullanımına bağlı olarak doğum sonrasında bağırsak florasıyla ilgili çeşitli sıkıntılar yaşanabiliyor. Zira zorunlu durumlarda antibiyotiğin kullanılmaması bebekler için daha zararlı olabilir ve daha ciddi sonuçlar doğurabilir. Bu nedenle doktorunuzun reçete ettiği ilaçları kullanmalısınız.
İlaçlar hamilelikte kullanım durumu açısından toplamda 5 kategoride incelenir. Bunlar A, B, C, D ve X grubudur. Bu ilaçlar arasında anne adayı ve bebek açısından en güvenli olanlar A grubu ilaçlardır. B ve C grubu ilaçlar da doktor tarafından gerekli görülmesi halinde reçete edilebilir. D grubu ilaçlar sadece çok zorunlu olması halinde ve başka hiçbir ilaç kullanılamıyorsa tercih edilebilen ilaçlardır.
Gebelikte en tehlikeli olan ise X grubunda yer alan ilaçlardır. Bebeğe ciddi zararlar verebildiği için hamilelik döneminde X grubunda yer alan ilaçlar kullanılmaz. Ancak A grubunda yer alıyor olsa bile hamilelikte ilaç kullanımı noktasında doktorunuza danışmalısınız.
Op. Dr. Barış KorkmazKadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı
