Dörtlü tarama testi anne adaylarını yakından ilgilendiriyor. Hamilelik döneminde yapılan rutin tarama testlerinden biri olduğunu belirtelim. Bu test, anne karnındaki bebeklerde bazı gelişim geriliklerinin ya da anomalilerin mevcut olma riskinin araştırılması amacıyla gerçekleştiriliyor. Özellikle Down Sendromu yani Trizomi 21 probleminin bebekte olma riskinin araştırılmasında bu testin son derece önemli olduğunu söyleyebiliriz.
Bununla birlikte yaygın görülen problemler arasında yer alan nöral tüp defekti ile trizomi 18 problemlerinin tespit edilebilmesi adına da önem taşıyan bir testtir. Gebelik döneminde gerçekleştirilen bu test, anne adaylarını kesinlikle zorlamıyor. Sadece kan numunesi alınarak gerçekleştirilen test sonuçlarının nasıl yorumlandığı ya da bu tarama testinin ne zaman yapılması gerektiği gibi konulara değineceğiz. Öncesinde dörtlü tarama testinin sonuçlarını inceleyelim.
Hamileliklerde gebeliğin sağlıklı olup olmadığının belirlenebilmesinde dörtlü tarama testi sonuçlarının önemli olduğunu söyleyebiliriz. Elbette arzulanan; test sonuçlarında risklerin düşük çıkması oluyor. Bu sayede anne karnındaki bebeklerde bazı anomali ve gelişim geriliklerinin olduğuna dair şüphe de uyanmıyor. Fakat bu konuda önemli bir unsurun altı çizilmelidir. Bu test sonucunda risklerin düşük çıkacağı, bebeğin mutlaka sağlıklı olduğunu göstermez. Söz konusu test sadece bazı anomali ve hastalıkları araştırmak amacıyla yapılıyor.
Bununla birlikte dörtlü tarama testi ile kesin bir tanı konmadığı bilgisini de aktarmak gerekir. Şayet risk yüksek çıkarsa bu durumda devreye daha ileri tetkikler giriyor. Bazı risklerin yüksek çıkması durumunda amniyosentez gibi işlemler yapılabilir. Çoğu zaman risk seviyesinin düşük çıkması durumunda daha ileri tetkiklere de gereksinim olmuyor. Bir anlamda bu tarama testinin bir risk tablosu elde etmek amacıyla yapıldığını da söyleyebiliriz.
Yapılan ölçümlerde halk arasında ‘gebelik hormonu’ olarak da bilinen human chorionic gonadotropin (hCG) değerleri de gözden geçirilir. Human chorionic gonadotropin yani hCG hormonu hamileliğin başlangıcından itibaren yükselişe geçiyor. Özellikle hamileliğin 15. haftasında en yüksek değere ulaşıyor ve sonrasında hafif bir hızla düşmeye başlıyor. Doğumdan sonra da değerler gebelik öncesi değerlere geriliyor.
Bu testte gözden geçirilen bir diğer değer de alfa feto proteindir. Bu maddeyi salgılayan anne karnındaki bebeklerin karaciğeri oluyor. Bebeklerden önce amniyon sıvısına geçen bu protein hemen sonrasında ise anne adayının kanına karışıyor. Gebelik döneminde anne adayının kanındaki söz konusu protein değerinin yükseldiğini söyleyebiliriz. Ancak hızlı bir artış olmaz.
Söz konusu testle gözden geçirilen değerler arasında estriol da bulunuyor. Plasentadan salgılanan bu östrojen hormonu türü, bebeklerin sağlıklı olması durumunda belirli bir referans aralığında olur. Ancak bebeklerin bazı sağlık sorunlarına sahip olması durumunda bu hormon değerlerinde de çeşitli sapmalar meydana geliyor.
Nöral tüp defektinin olması durumunda alfa feto protein, amniyon sıvısına normalden daha fazla oranda karışıyor. Ancak Trizomi 21 durumunda da olması gerekenden daha az karışması söz konusudur. Dolayısıyla bu hormon değerinin de yapılan tarama testiyle önemli verilere işaret ettiğini belirtebiliriz.
Aynı zamanda beta hCG hormon seviyesinin ölçülmesiyle de bazı risk durumlarının tespit edilmesi mümkün olabiliyor. Bebekte Down Sendromunun olması halinde bu hormon değeri yüksek seviyededir. Ancak E3 ve AFP de düşük düzeylerde seyreder. Trizomi 18 olan bebeklerde ise bu ölçüler değerlerin tamamı düşük düzeylerdedir. Yapılan bu test ile ölçülen değerler, bebeklerde hangi anomalilerin ya da gelişim geriliklerinin mevcut olduğuna dair riskleri belirlemeyi sağlar.
Gebelik döneminde doktorunuz tarafından istenen testlerin yapılması kadar, istenen dönemde yapılması da önem taşıyor. Bu durum dörtlü tarama testi için de geçerlidir. Söz konusu tarama testinin hamileliğin 16. haftası ile 20. haftası arasında yapıldığını belirtelim. Fakat genellikle gebeliğin 20. haftasına kalmadan yapılması tavsiye ediliyor. En ideal gebelik haftasının hangisi olduğu sorusuna ise 16. hafta ile 18. hafta arası şeklinde bir yanıt verebiliriz. Bu durumda test sonuçları çok daha güvenilirdir.
Ancak kimi zaman bazı hususlara bağlı olarak testin biraz daha geç dönemde yapılması da gündeme gelebilir. Bu durumda hamileliğin 20. haftasında, 21. haftasında hatta 22. Haftasında da söz konusu tarama testi uygulanabilir. Anne adayları olabildiğince doktorları tarafından belirtilen dönemde bu testleri yaptırmalıdır. Bu durum gebelik döneminde gerçekleştirilen diğer tüm testler için de geçerlidir.
Anne adayları doktorlarının dörtlü tarama testi istemesi durumunda endişeye kapılabiliyor. Oysa bu tarama testi tüm gebeliklerde yapılan testlerden biridir. Söz konusu testi yaptırmanızın istenmesi, bebekte mutlaka bir sağlık sorun olduğu anlamına gelmez. Sadece bazı gelişim gerilikleri ya da bazı anomalilerin bebekte mevcut olup olmadığına dair bir risk araştırmasının yapılması gerekiyor.
Bu risk tablosu araştırmasının yapılabilmesi için de söz konusu testin gerçekleştirilmesine ihtiyaç duyuluyor. Aynı zamanda bu testin anne adaylarına ya da anne karnındaki bebeklere herhangi bir zarar vermediğini de söyleyebiliriz. Bu konuda da anne adaylarının endişe etmesine gerek yok.
Hamileliklerde gerçekleştirilen dörtlü tarama testi kapsamında şu maddeler incelenir:
Bu değerler hem ayrı ayrı hem de bir arada değerlendirilir ve böylelikle bebeklerde mevcut olan bazı risklerin belirlenmesi sağlanır. Kromozom anomalileri ya da gelişim problemleri olduğunda bu değerlerde bazı değişimler meydana gelebiliyor. Bazı değerler beklenenden daha yüksek ya da daha düşük olabiliyor. Böylelikle hangi risklerin geçerli olduğunun belirlenmesi mümkün hale geliyor ve daha ileri tetkiklerin yapılması ağlanabiliyor. Bu ileri tetkiklere amniyosentez ya da DNA testi gibi örnekleri verebiliriz.
İleri tetkiklerden önce dörtlü tarama testi yapılmasının nedeni ise risk tablosunun ortaya çıkmasıdır. Bir diğer deyişle bu tarama testi ile anne karnındaki bebeklere tanı konamaz. Sadece hangi anomali ya da gelişim problemleri riskinin yüksek olduğu belirlenir. Test sonucuna bağlı olarak doktorunuz daha farklı tetkikler yaptırmanızı da isteyebilir.
Elbette dörtlü tarama testi fiyatları konusunda bir bilgi veremeyiz. Bu test anne adayından az miktarda kan numunesi alınması ile gerçekleştiriliyor ve yukarıda söz ettiğimiz değerlerin ölçülmesi de laboratuvar ortamında yapılıyor. Fiyatlar ise hangi laboratuvarda testin yapıldığı gibi pek çok unsura bağlı olarak değişkenlik gösterebiliyor. İşte bu nedenle dörtlü tarama testinin fiyatına dair bir rakamdan söz etmek doğru olmaz. Ancak bu test için ayrılması gereken bütçenin sanıldığı kadar yüksek olmadığı bilgisini aktarabiliriz.
Laboratuvardaki yoğunluğa bağlı olarak dörtlü tarama testi sonuçlarının kaç günde çıktığı değişebiliyor. Genellikle birkaç gün içerisinde sonuçlar da belli olur. Ancak şayet testin yapıldığı laboratuvarda yoğunluk varsa bu süre 4 – 5 güne ya da bir haftaya kadar da uzayabilir. Test sonuçları çıktığında doktorunuzla görüşebilirsiniz.
Op. Dr. Barış KorkmazKadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı
