Adet öncesi gerginlik kadınların % 75’inde görülen ve adet dönemine birkaç gün kala başlayan, bazı kadınlar için çok daha can sıkıcı bir tabloya dönüşebilen sorunlardan biridir. Kadınların yaklaşık olarak yarısında bu durum hafif şekilde yaşandığından günlük hayatın ya da iş hayatının etkilenmesi söz konusu olmaz. Ancak kalan diğer yarısı için premenstrüel sıkıntıların psikolojiyi ciddi düzeyde olumsuz etkilediğini söyleyebiliriz.
Kimi zaman kültürel farklılıklar da kadınların bu dönemde yaşadıkları sıkıntının şiddetinde belirleyici olabiliyor. Örneğin Uzak Doğulu kadınlarda adet öncesi gerginlik ile ilgili en yaygın şikayet ağrılar oluyor. Ancak batı toplumlarında şikayetlerin odak noktası depresyon olabiliyor. Hatta bazı kadınlar bu dönemde kendilerine olan güvenlerini kaybettiklerini, aşırı üzüntü ve stres içerisinde hissettiklerini de dile getirebiliyor.
Elbette PMS dönemi olarak da adlandırılan bu durumun kaynağı kadınlar tarafından sıklıkla merak ediliyor. Adet döneminde değişen hormon dengeleri kadınları psikolojisi ve fizyolojisi üzerinde çeşitli değişimleri de beraberinde getirebiliyor. Ancak PMS nedenleri tam olarak net bir şekilde henüz ortaya konamadı.
Çok sayıda teori ve araştırma olduğunu belirtebiliriz. Yapılan araştırmalarda yumurtlamayı baskılayan hormonların hastaya verilmesi durumunda adet öncesi gerginlik belirtilerinde de bir gerileme olduğu gözlemleniyor. Bu nedenle üreme hormonlarının söz konusu probleme yol açtığına dair bulgular, gerginliğin kaynağı olarak gösterilebiliyor. Aynı zamanda hormonların sinirlere iletimini sağlayan GABA ve serotonin gibi bazı maddelerin ortak hareket etmesi gibi bir tablonun da bu soruna yol açtığına dair son derece güçlü bulguların olduğunu belirtmemiz gerekiyor.
Vücuttaki kalsiyum ve magnezyum dengesindeki bozukluklar adet öncesi gerginlik sorununun kaynağı olarak da gösterilebiliyor. Elbette bu noktada stres hormonlarını da göz ardı etmemek gerekiyor. Çünkü stres hormonlarının fazla olması durumunda kadınlar adet dönemlerini daha gergin ve daha zor geçirebiliyor. Sonuç olarak çok sayıda teori ve güçlü bulgular olsa da bu sorunun kaynağı henüz tam olarak bilinemiyor.
Maalesef PMS dönemi bazı kadınlar için çok daha ağır bir tabloya dönüşebiliyor. Kendini değersiz hissetme ya da paniğe kapılma gibi sıkıntılar da yaşanabiliyor. Aynı zamanda anksiyete ve depresyon gibi ruh halleri de kadınların hayatını olumsuz yönde etkileyebiliyor. Hatta adet öncesi gerginlik kaynaklı olarak panik bozukluk, distimik bozukluk ya da kişilik bozukluğu gibi sorunlar da yaşanabiliyor.
Çoğu zaman adet kanamasının başlaması ile birlikte adet öncesi gerginlik sendromu da hafiflemeye başladığından söz konusu sorunların etkisi de azalıyor. Ancak kimi zaman kadınların özellikle bu dönemlerde psikolojik destek almasına ihtiyaç olabiliyor.
Premenstrüel dönem yani PMS dönemi kadınların ruh sağlığını hatta sosyal ilişkilerini bile olumsuz etkileyen, adet öncesi dönemde yaşanan sendromdur. Genellikle adet kanaması başlamadan bir hafta ila 3 gün öncesinde başlayan sendromun etkileri kanama ile azalmaya başlar ve kendiliğinden sona erer.
PMS dönemini yaşayan her 100 kadından 10’u bu süreci ‘dayanılmaz’ olarak tanımlıyor ve kadınların neredeyse tamamının hayatının bir döneminde adet öncesi gerginlik sendromunu yaşadığını da belirtmek gerekiyor. Bu sendrom hormonlar, beyin ve psikoloji arasındaki bir etkileşim neticesinde ortaya çıkıyor. Aynı zamanda söz konusu problemin özellikle 30’lu yaşlarda olan kadınlarda çok daha yaygın görüldüğünü de belirtebiliriz.
Kadınlarda PMS dönemi belirtileri değişkenlik gösterebilir. Aynı zamanda belirtilerden bazıları, bazı kadınlar için daha hafif seyrederken bazı kadınlar için en katlanılmaz belirti haline gelebiliyor. Genel olarak adet öncesi gerginlik sendromu psikolojik ve fizyolojik olmak üzere iki farklı çerçevede değerlendiriliyor. Psikolojik belirtiler şöyledir:
Yapılan araştırmalar PMS dönemi sıkıntılarının hafiflemesi için sağlıklı beslenmeye özen gösterilmesi gerektiğini ortaya koydu. Az ve sık yeme, günlük su tüketimine dikkat etme, egzersiz yapma gibi yöntemlerin ciddi düzeyde bir rahatlatıcı etkisi oluyor. Bununla birlikte kadınlara B6 ve B12 vitamin takviyeleri de verilebiliyor. Beslenme programının titizlikle belirlenmesi gerekir.
Rafine şeker, tuz, kırmızı et, çikolata, turşu, fındık, fıstık, alkol, çay ve kahve tüketiminin sınırlandırılması da adet öncesi gerginlik belirtilerinin azalmasına yardımcı olan unsurlardan biridir. Stres yaratan her türlü faktörden uzak durulması gerekiyor. Aksi halde kadınların adet dönemlerini daha zorlu atlattığı biliniyor. Her birey için rahatlatıcı faktörler farklı olabilir. Kadınlar da kendilerini rahatlatan aktivitelere yönelebilir ve bu sayede sendromun etkilerinin azalması sağlanabilir.
Kadınlarda PMS dönemi yaygın şekilde görülüyor. Kimlerde görüldüğünü ise spesifik bir gruplandırma yaparak açıklamak doğru olmaz. 30’lu yaşlarda daha yaygın görülüyor olsa da ilk adet döneminden itibaren yani ergenlik döneminden itibaren bu sendromu sürekli yaşayan kadınların da olduğunu belirtebiliriz.
Sadece menopoz döneminde olan ya da menopoza yakın olan kadınlarda adet öncesi gerginlik daha seyrek ve daha hafif şekilde görülüyor şeklinde bir bilgi verebiliriz. Sosyal sınıf ya da ırksal farklılıklar yoktur. Dolayısıyla her kadında adet öncesi gerginlik problemi yaşanabilir. Son olarak gebeliğe karşı korunma yöntemi olarak doğum kontrol hapı kullanan kadınlarda daha yoğun görüldüğüne dair bazı araştırmalar olduğunu da belirtebiliriz. Kadınlar doğum kontrol hapı kullanmaya başladıktan sonra PMS belirtilerini daha yoğun yaşadıklarını dile getirebiliyor.
Bu soruna yol açan unsur ya da unsurlar henüz tespit edilemediğinden PMS dönemi sıkıntılarına yönelik etkin bir tedavinin de geliştirilemediğini belirtmeliyiz. Diyet yapmak, yukarıda değindiğimiz gıdalardan uzak durmak ve egzersiz yapmak faydalı olabiliyor. Her gün sadece yarım saatlik yürüyüşlerin bile Söz konusu sıkıntılarda azalmayı sağladığı biliniyor. Çünkü hiç egzersiz yapmayan ve beslenmesine dikkat etmeyen kadınlarda bu sendroma daha sık rastlanıyor.
Vücudun kalsiyum ve magnezyum ihtiyacının karşılanması gerekir. Bazı hastalarda ise adet öncesi gerginlik konusunda bir rahatlama elde etmek için hormon içerikli ilaçların kullanımı tercih edilebiliyor. Antidepresanlar, anksiyete sorununa yönelik ilaçlar, idrar söktürücüler, söz konusu sorunu yoğun bir şekilde yaşayan kadınlar için uygulanan yöntemlerdir.
Psikoterapi de özellikle psikolojik etkilerden kurtulmak adına tercih edilebiliyor. Tedavide uygulanacak olan yöntemler, hastanın durumu dikkate alınarak belirleniyor. Aynı zamanda ne gibi sıkıntılar yaşandığı ve bu sıkıntıların yoğunluğu ya da şiddeti gibi faktörlerin de dikkate alındığını belirtebiliriz.
Op. Dr. Barış KorkmazKadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı
